چشم زبان و لب در سوره بلد
مراد از چشم، زبان و لب در آیات ۸ و ۹ سوره بلد چیست؟
چشم، زبان و لب در آیات ۸ و ۹ سوره بلد، به دو صورت ظاهری و باطنی تفسیر شده است. بر اساس تفسیر ظاهری، خداوند به کسانی که ریاکارانه انفاق می‌کنند می‌گوید چرا از خدایی که به تو چشم، زبان و لب (ابزار شناخت و ابراز حق) داده غافل شده و از دیدن و بازگو کردن حقیقت دوری می‌کنید.
بر اساس تفسیر باطنی، مراد از چشم پیامبر(ص)، منظور از زبان امام علی(ع) و مقصود از دو لب امام حسن(ع) و امام حسین(ع) هستند. این تفسیر بر اساس روایاتی است که سلسه‌سند آن مرسل و راویان آن ناشناخته بوده و قابل استناد نیستند.
آیه و ترجمه
| ﴿ | أَلَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِوَلِسَانًا وَشَفَتَيْنِ
آیا برای او دو چشم قرار ندادیم؟ و یک زبان و دو لب؟ بلد:۸ و ۹ |
﴾ |
تفسیر ظاهری
آیات سوره بلد خطاب به همه انسان‌ها است. به ویژه انسانی که اعمال ریاکارانه و منافقانه انجام می‌دهد و ادعا می‌کند که مال زیادی را انفاق کرده است.[۱] خداوند به چنین انسان‌هایی خطاب می‌کند که آیا به شما دو چشم و زبان و دو لب قرار ندادیم که به وسیله آنها حقایق را ببینید و به حقّ سخن بگویید؟! پس چرا از چنین خدایی که خود ابزار شناخت را به شما داده، غافل می‌شوید و می‌پندارید او نمی‌بیند و نمی‌شنود.[۲]
واژه عين در قرآن ۶۵ مرتبه تکرار شده و در معانى ذيل به کار رفته است:
- عین یعنی چشم مادی (چشم سر): [۳] در روایات نیز به این معنا آمده است. [۴] [۵]
- عین یعنی چشمه (چشمه آب گوارا) ، چشمه آب داغ و جوشان و چشمه مس مذاب به کار می‌رود.[۶]
- عین در برخی از آیات قرآن به معنای شناخت حقیقت و بصیرت داشتن در دین حق آمده است.[۷]
- کنايه از نظارت و مراقبت است.[۸]
تعبیر به «عینین؛ دو چشم»، «لسان؛ زبان»، «شفتین؛ دو لب»[۹] با معنای چشم سر، شناخت حق و کنایه‌ای همسانی دارد.
تفسیر به اهل بیت(ع)
بر اساس روایاتی که از امام صادق(ع) نقل شده، مراد از «عینین؛ دو چشم» در سوره بلد، پیامبر(ص) و مراد از «لسان؛ زبان»، امام علی(ع) و منظور از «شفتین؛ دو لب»، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) هستند. [۱۰] [۱۱] [۱۲] این روایات مرسل بوده و قابل استناد نیستند. سلسه‌سند این روایات افزون بر مرسل بودن، دارای راویانی ناشناخته است که توثیق نشده‌اند؛ از جمله اسماعیل بن عباد [۱۳] [۱۴] [۱۵] و حسین بن ابی یعقوب.[۱۶]
برخی کتاب‌های تفسیری، این آیات را با توجه به احادیث، به معنای باطنی گرفته‌اند. طبق این تفاسیر، خدا به انسان می‌گوید مگر پیامبر و اهل بیت(ع) را میان شما قرار ندادیم تا به وسیله آنها و پذیرش ولایت‌شان، حقایق را ببینید و گفتن حقیقت را بیاموزید.[۱۷]
منابع
- ↑ سوره بلد، آیه۶.
- ↑ طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ق، ج۲۰، ص۴۸۹.
- ↑ سوره مائده، آیه۴۵. سوره یس، آیه۶۶. سوره توبه، آیه۹۲. سوره قصص، آیه۹
- ↑ طوسى، محمد بن الحسن، الأمالي، قم، دار الثقافه، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۶۴۶.
- ↑ كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، تهران، دار الكتب الإسلاميه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق، ج۲، ص۳۶.
- ↑ سوره بقره،آیه ۶۰. سوره غاشيه، آیه۵. سوره سبأ، آیه۱۲.
- ↑ سوره اعراف، آیه۱۷۹. سوره کهف، آیه۱۰۱. سوره يس، آیه۶۶. سوره تكاثر، آیه۷.
- ↑ سوره هود، آیه۳۷. سوره مومنون، آیه۲۷. سوره طور، آیه۴۸. سوره قمر، آیه۱۴. سوره طه، آیه۳۹.
- ↑ سوره بلد، آیه۸ و ۹.
- ↑ ديلمى، حسن بن محمد، غرر الأخبار، قم، دليل ما، چاپ اول، ۱۴۲۷ق، ص۱۵۷.
- ↑ استرآبادى، على، تأويل الآيات الظاهره في فضائل العتره الطاهره، قم، مؤسسه النشر الإسلامي، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۷۷۲.
- ↑ بحرانى، سيد هاشم بن سليمان، البرهان في تفسير القرآن، قم، مؤسسه بعثه، چاپ اول، ۱۳۷۴ ش، ج۵، ص۶۶۲.
- ↑ خوئی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، بی جا، بی نا، بی تا، ج۳، ص۱۴۴ و ص۱۴۵.
- ↑ طوسی، محمد، رجال الطوسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامي، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش، ص۳۵۲.
- ↑ برقی، احمد، طبقات الرجال معروف به رجال البرقی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۴۲ش، ص۵۴.
- ↑ خوئی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، بی جا، بی نا، بی تا، ج۵، ص۱۸۸.
- ↑ بحرانی، هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۶ق، ج ۵، ص ۶۶۲.